اردبيل شهري آذربايجانين ان قديم مدنيت مركزلريندن، ايرانين مشهور تاريخي
شهرلريندن بيري دير. بو شهر توركلرين ان قديم يورد- يووالاريندان اولوب، بير چوخ
جهتلردن اؤزونه مخصوصلوغو، اهاليسينين انساني كيفيتلري و عمومي جاذبهدارليغي
ايله آداملاري هميشه اؤزونه جذب و حيران ائتميشدير. حسين دوزگونون ده بو شهري
سئومگي، اونا محبت بسلهمگي و اردبيله اوركدن باغليليغي تصادفي دگيلدير. لاپدا
دوغما و طبيعيدير. اونا گؤرهكي او، ننه طرفيندن اردبيللي اولوب، اونون آناسي،
محرم خانين اوغلو عباسقليخانين قيزيدير. عباسقلي خان اصلاً اردبيلين ان مشهور
و مركزي محلهلريندن بيري يعني «پير عبدالملك» (= پيرهدمليك) محلهسيندندير كي
مشروطيت دُورونده تبريزين «زهرهنه» كندينه كؤچموشدور.
بوندان علاوه، حسين دوزگون، 9 – 1347 ـينجي ايللرده اردبيل دبيرستانلاريندا
درس دئميشدير و بير چوخ وورغون شاگردلر صاحبي اولموشدور. اونلارين بيري ده منم كي
اينديه قدهر اونا شاگردليك عشقي ايله ياشاميشام، هر زمان اوندان اؤگرنميشم و
الهام آلميشام.
«اردبيل لوحهلري»، اوستاديمين 12 عنوانلي شعر مجموعهلريندن
بيريدير كي اردبيل حقّيندهكي دنيوي دويغو و دوشونجهلريني شعر فورماسيندا بيان
ائتميشدير. اردبيلله باغلي ملي شعورونو، نمايش ائتديرهرك، اردبيل شهريندن و اونون
قوناقپرور اهاليسيندن الهام آلاراق اردبيل لوحهلري آدلي شعرلردن عبارت
مجموعهني قلمه آلميشدير.
كتابداكي شعرلرين موضوع و مضمونلاري: بؤيوك مفهوملاري، شخصيتلري، حيات
گئرچكليكلريني، اهالينين او نادر محبتيني، طبيعت منظرهلريني، ياشاييشين
معناسيني و سائرهني افاده ائتميشدير. يوكسك سويّهلي عالم اولدوغو حالدا هنر و
صنعته گلديكده شعر ايله ماراقلانيب و اردبيل بارهسينده تأثراتيني و كؤيرهك
دويغولاريني بير نئچه شعرلرله اوخوجويا چاتديرميشدير. دويغولو شاعر كيمي چيخيش
ائتميشدير. شعرلريندن معلوم اولور كي او حق عاشيقي، حقيقت وورغونو، اورهگي آرزيلارلا
دولو، آنا يوردان الهام آليب روحلانان، وطن عشقي ايله آلوولانان، هر شعرينده
وطنيندن سؤز آچان و اورهگينده آنا يوردو آذربايجانا بسلهديگي عشق و محبتي تظاهر
ائتديرهن بير شاعردير.
«صداقت كاني» آدلي شعرده، آلوولو اورهك ايلن حسرتلي صورتده مغان قيشلاقلارينا
اشاره ائدهرك، ائله وورغونلوغونو، ملته حيرانليغيني بيلديرهرك، حياتين معناسيني
معنويتدن عبارت اولدوغونو حساب ائديب، اردبيلي جانينين جوهري و اؤزونون قبلهگاهي،
معارف، فضيلت، شرف و مقدس قوجاقلي قوجا شهر اعلام و بو شهر اوچون فدا و قربان
اولماغا حاضرليغيني بيلديرميش، داها سونرا شيخ صفينين «قارا مجموعه»سيني اؤزونه
مشعل بيلن شاعر، يوللاري ايشيقلانديريب خلقي تقوايه دعوت ائديب، جوشان بير روحاني
و دوزگون تخلصلو صداقت معدني اولماسيني بيان ائدير:
قلبيم آولاندي ازل گوندن مغان قيشلاغينا،
بو ائلين، بو ملّتين بير دوشگونو، حيرانييام.
بير شئيه هر كيم يالان يا دوغرو قربان سؤيلهيير،
من معارف شهرينين، من اردبيل قربانييام.
معنويت اولماسا، يوخدور حياتين آنلامي،
ظاهرين آلتيندا گيزلي باطنين انسانييام.
شيخ صفينين دير «قارا مجموعه»سي مشعل منه،
يوللاري آيدينلادان بير شعلهي نورانييام.
مصحفيم بير الده، شمشيريم بير الده، آتلانان،
خلقي تقوا دعوتي ايله جوشان روحانييام.
هر يالان قورقو قوران اوباشا احسن سؤيلمهم،
شاعرم، دوزگون تخلّصلو صداقت كانييام!
«شكايت» آدلي شعرده اردبيلده اولان اوشاقليق حسرتيندن، توتغون و نيسگيللي
اورهرگيندن صحبت آچير:
بو گئجه آغلاماق
ايستهييرم من
بيلميرم اورهگيم
توتقوندور نهدن؟
اوشاقليق حسرهتيم
اردبيلدهدير،
باشدان باشا كچميشه حسرت، حُزن، حيفسينمكله و افسوسلار و نوستالوژيك دولو
دويغولاردان عبارت اولان «غريب» آخشام عنوانلي شعرده، شاعر باباسينين اردبيلين
«پيرهدمليك» محلهسينده اولان ائوينين منظرهسيني تصوير ائدير و اوراداكي
احوالاتي اورهك يانغيسي ايله بيان ائدهرك، او، ائوه دونمگي و اورادا ياشاماسيني
آرزيلايير:
اورهگيم سيخيلير
آنا!
بو آخشام،
قوجاغينا ساري گلمك ايستيرم
اتهگيندن اؤپم، اليندن اؤپم!
مني آپار آنا پيرهدمليگه
«سحر» شعرينده، دان يئري سؤكولنده ننهسينين اردبيللي آنادان دنيايا گلمهسيندن،
اونون ملاحت چؤكموش اوزوندن، وارليغيني بوروموش اضطراب و هيجانلاردان، شاعري
آناسينين يوردونا جاذبه قوهسي كيمين چكن عامللردن، او شهره باغلي اولدوغوندان و
اردبيلين اونو، افسونلاديغيندان دانيشير.
اولو بيزيم عزتيميز، تاريخيميز، افتخاريميز، مداريميز، اونو ايوانيميز
و مدنيتيميزين عالي دروازهسي كيمين قيمتلنديرير.
خلاصه شعرلر مجموعهسيندن عبارت اولان «اردبيل لوحهلري» باشدان باشا
رومانتيك سبكده شهرين و اهاليسينين قديمليگيندن، مدني رولو و ملي اهميتيندن،
تاريخيليگيندن دانيشير. تبريز و اردبيل شهرلريني وصف ائدركن قهرمانليق و ايگيدليك
لوحهلري يارادير، سئوگي، عشق، حيات، مدنيت، معارف، معنويتله باغلي مسئلهلر نظمه
چكير، طبيعت و جمعيتدن شدّتله تأثيرلهنير، جوشوب، داشير، چاغلايير و تأثّراتيني
يانيقلي و هيجانلي ديلله سؤيلهيير:
ساوالان سويونو ايچيبدير آنام،
من دورو ذروهيم، آييق وجدانام.
عباسقليخانين نوهسييم من،
پيرهدمليكليلر نفسييم من.
هر يئرده اؤندهيم، هر ايشده باشام،
چكين او گوندن كي قالخيب ساواشام!
شاعر حسين دوزگونون «اردبيل لوحهلري» عنوانلي شعرلر مجموعهسي بيرينجي
دفعه 1380 – اينجي ايلده تهران دا چاپ دان چيخدي، ايكينجي دفعه بو سطرلري قلمه
آلانين واسطهسيله چاپا حاضرلانماقدادير. من بورادا شعرلري نظم نظاما سالاراق،
كلمهلرين املالارينيدا قايدا اوزهرينه گتيرديم. عربي و فارسي كلمهلري اولدوغو
كيمي يازديم، توركجه كلمهلري ده اوستادين وئرديگي جدول اساسيندا دوزهنه گتيرديم.
بعضي لغتلري ايسه معنا و شعرلرين وزن و اؤلچولريني تعيين ائلهديم و شعر
قليبلرينه گؤره بؤلوملره آييرديم.
كتابين نفيس شكلده چاپا حاضرلانيشي و گؤزهل بيچيم ده اوخوجولارين
اختيارينا وئريلمهسينده امك صرف ائدهن و كفايت قدر زحمت چكن «يالقيز آغاج» (=
تكدرخت) نشرياتينين بانيسي، تشكيلاتچيسي و مديري جناب مهندس سيد احسان شكرخدايي
دن دؤنه- دؤنه تشكر ائدهرك، اؤن سؤزومو شاعرين ايكي بيت شعري ايله باشا وورورام:
تبريزين قاني تميز ياوروسويام
سن دئيندن دگيلم، بلكه بويام!
اردبيل ايلك دبستانيمدير!
وطنيم، آذربايجانيمدير.
محمد داوريار اردبيلي
اردبيل- شهريور آيي 1389